Dimitar Todorski (Mladi za Skopje): “Želimo stimulirati što više bendova, bez predrasude”
Posljednje desetljeće nije bilo baš najsjajnije za makedonsku nezavisnu kulturu. Tu i tamo bi se pojavio poneki bend i festival, ali ništa što bi se zadržalo duže vrijeme. Mladi kulturni entuzijasti tražili su svoje kulturno obrazovanje u drugim državama, a isto bi se moglo reći i za glazbenike i druge umjetnike. Međutim, u posljednjih par godina pojavilo se nekoliko kulturnih iskri koje predstavljaju potencijal za paljenje kulturnog požara.
Jedan od pionira koji doprinose stabilizaciji aktivnog glazbenog života je projekt Mladi za Skopje koji se jednom mjesečno održava u Mladinskom Kulturnom Centru (MKC) u Skoplju. Svakog mjeseca po jedan novi bend ima šansu predstaviti se pred lokalnom publikom putem cjelovečernjeg individualnog koncerta. Ovom prilikom razgovarali smo s Dimitrom Todorskim, glavnim organizatorom ove manifestacije, koji nam je ispričao o nastanku ovog projekta, o teškoćama s kojima se umjetnici i organizatori u Makedoniji suočavaju, kao i o optimizmu oko novog kulturnog sutra koje nas (nadajmo se) očekuje.
Mladi za Skopje je relativno nova pojava. Prvi događaj ste održali prije nešto više od pola godine, u rujnu 2016. Kako je započela ova nova avantura? Šta vas je točno motiviralo da stvorite ovakav projekt?
Dimitar: Sve je počelo preko glazbenog radija Kanal 103. Kao suradnik na tom radiju imao sam priliku upoznati mnogo bendova i formirati kontakte, što je 2014. godine kulminiralo svirkom pod nazivom Alternativno Skopje gdje je nastupilo više bendova. Ideja za Mladi za Skopje čekala je realizaciju oko godinu dana, ali uz fantastičnu pomoć od strane Mladinskog Kulturnog Centra i Vladice Mladenovskog – Grge, Mladi za Skopje je postao realnost. Glavni cilj, a ujedno i naša motivacija za ovaj projekt, je otkrivanje novih bendova koji su skupili dovoljno hrabrosti da, i pored njihovog malog iskustva, nastupe pred lokalnom publikom. Očekujemo da Mladi za Skopje uveća broj novih bendova. To je mjesto gdje bi mladi mogli imati prostora za druženje i zabavu u svom vlastitom kutku jednom mjesečno. Sve to doprinosi građenju ispravnih kulturnih vrednosti koje jedna balkanska zemlja treba posjedovati.
Kaže se da je prvi korak uvijek najteži. Što kaže Vaše iskustvo – je li proces organizacije Mladi za Skopje potvrdio ovu izreku?
Dimitar: Slažem se s vašom konstatacijom. U konzervativnom društvu kao što je makedonsko težina tog koraka dostiže velike razmjere. Svaka minimalna progresivna ideja reže se u samom korijenu. Svaka čast ljudima koji mogu izdržati sve psihološke i financijske teškoće i uspiju nastaviti s ostvarivanjem vlastite ideje.
Kulturne vode u Makedoniji već duže vrijeme nisu plovne. Umjesto da se stimuliraju, mladi koji imaju želje i ambicije da se bave glazbom i kulturom su inhibirani. Postoje li posebne prepreke i problemi na koje nailazite tijekom stvaranja uvjeta za afirmaciju mladih glazbenih sustava?
Dimitar: Prvi i osnovni je medijski bojkot. Nijedan profesionalni ili amaterski novinar nije se potrudio da nas medijski primijeti, a činjenica je da nas mnogi od njih privatno poznaju. Je li njihova politička otrovanost faktor bavljenja negativnim stvarima je pod znakom pitanja. Druga prepreka je ekonomsko stanje u Makedoniji. Iako karte za naše koncerte koštaju 100 denara [12 kuna], taj izlazak u grad za cijelu večer košta najmanje 300 denara [36 kuna], zbog prijevoza i hrane, a situacija je takva da mnogi mladi ljudi nisu u stanju da si to priušte toliko često.
Posljednja prepreka je uzurpacija “balkanskih kulturnih vrijednosti”, kao što je turbo folk glazba i zatupljivanje mladih takvim regresivnim kulturama. U Makedoniji, i pored toga što smo nezavisna zemlja već 26 godina, ostatak tih neispravnih ex-yu vrijednosti je prevelik. Moja pretpostavka je da, ukoliko bi postojala anketa da se narod izjasni sluša li se više turbo-folk ili alternativnu glazbu, odnosno glazba kojoj mi stremimo, 90% ljudi bi odgovorilo da slušaju ovo prvo. No, zato smo tu mi, na glavnom frontu, da se suprotstavljamo toj ideji za zarađivanje velikih novaca preko tih kvazi-zvijezda, bez obzira jesmo li smo medijski, politički i financijski podržani.
Postoje slični glazbeni događaji u Makedoniji, kao Luzerfest, Zdravo Mladi i Zemjotres, koji se mogu nazvati sredstvima za promociju nove glazbe. Međutim, vaš projekt je jedini ovog vida koji se održava jednom mjesečno. Ima li nekog posebnog razloga zašto nema drugih manifestacija kao Mladi za Skopje?
Dimitar: Možda je i bilo sličnih ideja, međutim to nitko nije realizirao. Zato smo mi posebni u tome, za sada. Velika zahvalnost vama što ste među prvima koji nam daju podršku. Za Zdravo Mladi, Luzerfest i Zemjotres imamo samo pozitivne riječi! Svaka čast ekipama koje stoje iza tih projekata. A najveću čast nam predstavlja to što bendovi koje mi zastupamo ostvaruju velike uspjehe na ovim manfestacijama. Contact 59, prvi bend koji smo bukirali u rujnu, osvojio je prvu nagradu na Luzerfest u 2016. godine. Mnogo bendova koji su prvo svirali kod nas, na Zemjotres/Zdravo Mladi/Taksirat dijelili su scenu s vrhovnim bendovima, što je veliko ostvarenje za nas, a pogotovo za same bendove.
Za Mladi za Skopje kažete da je mjesto gdje “mladi imaju šansu da podrže lokalnu scenu, a i uopće da imaju kutak gdje se mogu družiti jednom mjesečno”. Nadam se da ste u proteklih par mjeseci imali vremena da opipate puls publike. Je li ona potvrdila Vaša očekivanja? Kakav feedback dobivate od mlade publike?
Dimitar: Feedback je potpuno kul, pankerski, stidljivo fancy, a ponekad čak i u metal ambijentu. Sve to ovisi o tome kakav bend nastupa te večeri. Odlučnost jednog pojedinca da zaboravi na svoje obaveze i da odvoji 2-3 sata kako bi posjetio naš događaj i dao skromnu podršku bendu koji najverojatnije nije imao nikakvu pomoć, motivacija je koja nam daje snagu da produžimo dalje. Posjeta naših događaja varira, ali je publika fenomenalna. Ukoliko se, u jednom Beogradu ili jednoj Sofiji, u novinama priča koliko je veliki uspjeh da dođe 200-300 ljudi na neki novi, nepoznati bend, onda možete zamisliti kakav uspjeh predstavljaju ti isti brojevi u manjem gradu kao što je Skoplje. Mi i bendovi idemo naprijed bez razlike je li došlo 20 ili 2000 ljudi. Bendovi uvijek daju sve od sebe, a isto i mi kao organizacija. Publika nikad nije otišla nezadovoljna. Do sad nije se dogodio neki neuspješni koncert.
Postoji li procedura preko koje birate bendove koji nastupaju svaki mjesec? Ima li nekakve selekcije?
Dimitar: To su stvari koje se privatno diskutiraju unutar same organizacije. Mi smo otvoreni za suradnju sa svakim tko smatra da je sposoban da ostvari cijeli koncert sa svojim bendom. Nemamo nikakve žanrovske predrasude i možda je najpozitivniji faktor to što dajemo šansu svima, bez obzira na povijest tih mladih bendova. Do sad nismo pogriješili u svojoj selekciji. Svaki bend je svojom profesionalnošću, glazbenim sposobnostima i nedostatkom treme trostruko premašio naša očekivanja. Cilj [organizacije] Mladi za Skopje, putem kapaciteta koje ima, je da stimulira što više bendova bez ikakve predrasude. Svim tim bendovima želimo omogućiti da se realiziraju u uvjetima koje trenutno imamo u Makedoniji.
Početkom travnja ove godine uspješno ste realizirali šesti individualni koncert, ovog puta nastupom Spectruma. Koji su Vaši planovi za skoru budućnost?
Dimitar: Spectrum je jedan od bendova koji su me najviše iznenadili. Na kraju koncerta su momci iz ekipe dijelili autograme, sa svojih 19 godina! Cijeli njihov scenski nastup nas je fascinirao, mahala se njihova zastava, publika je poludjela! Želim im sve najbolje u budućnosti i nadam se da će Mladi za Skopje biti samo jedna od mnogih odskočnih daski koje će imati jedan talentirani bend kao Spectrum. Do kraja sezone smo bukirali još dva koncerta za svibanj i lipanj, a očekujemo da ćete sami vidjeti što se priprema za drugu sezonu ovog serijala čiji se početak planira u rujnu.
Možemo li očekivati ovakve projekti u drugim dijelovima Makedonije? Možda Mladi za Bitola, Mladi za Prilep, Mladi za Veles…
Dimitar: Dugoročni cilj Mladi za Skopje, koji se za sad lijepo razvija, je organizacija ovog događaja na nivou države. To podrazumijeva mini turneje bendova koji će prvo nastupiti u Skoplju, i stremljenje prema tome da oni budu prepoznati od strane regionalnih gigantskih festivala i glazbenih kuća, kao što su Exit, InMusic, Moonlee Records. Za sad, i pored toga što je to fikcija, uvjereni smo da će se, u ne toliko dalekoj budućnosti, projekt Mladi za Makedoniju realizirati i da će to pokriti svaki kutak naše države.
Na kraju, smatrate li da postoji prostor za optimizam kad je riječ o progresu kulture u Makedoniji, i šire, na Balkanu?
Dimitar: Naravno da ima prostora za optimizam! Prava riječ uvijek dolazi do onog koji to treba čuti. Našim istraživanjem opipan je puls naroda, prvenstveno na nivou naše zemlje, malo manje u susjednim državama. I pored toga što je, kvantitativno, alternativna scena na Balkanu mala, kvaliteta i entuzijazam su nesumnjivo veliki! Kulturni regres sam po sebi jača bendove i pojedince koji se žele afirmirati u okviru kulture koja se kod nas još uvijek zove alternativna, a na zapadu je već davno u fokusu. Takva segregacija služi kao odlična inspiracija kod naših glazbenika i umjetnika koje stvaraju kvalitetu koja može parirati čime god u svijetu. Balkan je oduvijek bio mistično mjesto, inteligencija i kreativnost ovog prostora se nikad ne smije zanemarivati. Vrijeme će pokazati tko je bio u pravu.
Последната деценија за македонската култура не беше баш најсјајна. Тек-тук по некој бенд или фестивал, но ништо константно. Младите културни ентузијасти го бараа своето културно образование во другите држави. Музичарите, и другите уметници исто така. Меѓутоа, во последните пар години, како да се создадоа неколку културни искри со потенцијал за покревање на културен пожар. Еден од пионерите во континуитетот на музичкиот живот е проектот Млади за Скопје, кој се одржува еднаш месечно во Младинскиот Културен Ценатар во Скопје. Таму, еден млад бенд ја има шансата да се претстави пред локалната публика преку целовечерен индивидуален концерт. Во оваа прилика, разговаравме со Димитар Тодороски, главниот организатор на Млади за Скопје, кој ни ја раскажа приказната за настанокот на тој проект, тешкотиите со кои уметниците и организаторите во Македонија се соочуваат, како и новото културно утро кое (со надеж) не очекува.
Млади за Скопје е релативно млада појава. Првиот настан го забележавте пред нешто повеќе од половина година, во септември 2016. Како започна оваа нова авантура? Што точно ве мотивираше за создавање на ваков проект?
Димитар: Се започна со музичкото радио Канал 103. Како соработник на тоа радио се запознав со многу бендови и формирав многу контакти, за во 2014та да направиме свирка насловена „Алтернативно Скопје“ со повеќе бендови. Идеата за „Млади за Скопје“ се чекаше да се реализира околу една година, но со фантастичната помош на „Младинскиот културен центар – Скопје“ и Владица Младеновски – Грга се оствари во реалност. Главната цел, мотивација и очекувања од овој проект е пронаоѓање на нови бендови коишто ќе соберат доволно храброст со нивното мало искуство да се претстават пред локалната публика. Зголемување на бројот на тие млади и нови бендови. Младите да имаат простор за дружење и забава во нивно катче еднаш месечно. И градење на правилните културни вредности една Балканска држава што треба да ги има.
Се вели дека првиот чекор е секогаш најтежок. Што вели вашето искуство – дали процесот на организација на Млади за Скопјеја потврди оваа изрека?
Димитар: Се сложувам со Вашата констатација. Во конзервативно општество какво што е македонското самата таа тежина достигнува и уште поголем размер. Секоја минимална прогресивна идеа се скратува во корен и секоја чест на луѓето кои ги издржуваат сите психолошки и финансиски тешкотии и успеваат да продолжат со остварувањето на нивните идеи. Нашето скромно искуство секогаш ни дава различни впечатоци, тоа се должи на околностите, времето и желбата на публиката да ужива на концерт.
Културните води во Македонија веќе долго време не се пловни. Наместо да се стимулираат, младите кои имаат желба и амбиција да се занимаваат со музика и култура се инхибирани. Дали постојат особени пречки и проблеми на кои наидувате при создавањето на услови за афирмација на млади музички состави?
Димитар: Прво и основно е медиумскиот бојкот. Ниту еден професионален, ниту аматерски новинар не ни му дошло на памет воопшто медиумски да не забележи, а факт е дека многу од нив приватно не знаат. Дали политичката нивна затруеност е фактор за занимавање само со негативни работи останува под знак прашалник. Економската ситуација во Македонија е втората пречка, која без разлика дали картите за нашите настани чинат 100 денари, едно искачање чини минимум 300 денари со превоз и јадење, а за жал имаме сретнато многу млади луѓе кои што не можат тоа да си го дозволуваат толку често.
Последната пречка е затруеноста со „Балкански“ културни вредности како што е турбо-фолкот и затупувањето на цела младина со оваа регресивна работа. Во Македонија иако сме независна земја веќе 26 години, остатокот и масовноста на тие погрешни Екс-Југословенски вредности е преголем. Кога би имало анкета народот да се изјасни дали повеќе слуша таква музика или алтернативна музика кон која што се стремиме ние 90% од нив ќе ви одговорат дека слушаат турбо-фолк, иако е на туѓ јазик. Тоа се запрепастувачки факти во истражувањата што ги имаме направено. Но, затоа тука сме ние како главен фронт за спротиставување на тие замисли и правење енормни пари со такви квази ѕвезди, без разлика дали сме медиумски, политички, финансиски или било како на друг начин поддржани.
Постојат и други слични музички настани во Македонија, како Лузерфест, Здраво Млади иЗемјотрес кои можат да се наречат средства за промоција на нова музика. Меѓутоа, вие сте единствениот проект од овој вид кој се одржува на месечна база. Постои ли посебна причина зошто нема други манифестации како Млади за Скопје?
Димитар: Можеби имало и претходно таква замисла меѓутоа никој не ја остварил во реалност. Затоа можеби сме уникатни и игнорирани до сега. Голема благодарност до Вам што сте меѓу првите што фактички ни давате поддршка. За Здраво Млади, Лузерфест и Земјотрес имаме само позитивни работи да кажеме. Секоја чест до екипите кои стојат зад тие проекти. А, најголема чест ни претставува што бендовите кои ние ги пронаоѓаме остваруваат толкав успех на тие настани. Contact 59, првиот бенд што го букиравме во септември, ја освои првата награда на Лузерфест во 2016та година. Многу бендови што свиреле прво кај нас на Земјотрес/Здраво Млади/Таксират делеле сцена со најврвните македонски бендови што за нас, а поготово за самите бендови е енормен успех.
За Млади за Скопје велите дека е место каде „младите ќе имаат шанса да ја поддржат локалната сцена, а и воопшто да имаат нивно катче каде ќе се дружат еднаш месечно“. Се надевам дека во изминативе неколку месеци имавте време да го опипате пулсот на публиката. Дали таа ги потврди вашите очекувања? Каков фидбек добивате од младата публика?
Димитар: Фидбекот е целосно кул, панкерски, срамежливо фенси и во метал амбиент во зависност од тоа на каков жанр на бенд настапува на самата вечер. Самата решителност на еден поединец да заборави на неговите/нејзините обврски и да посвети 2-3 саати за да посети наш настан и да даде скромна поддршка на бенд кој што можеби немал никаква помош е психолошката мотивација што ни дава сила да продолжиме напред.
Посетеноста на настаните секогаш варира, но е феноменална. Ако во Белград или во Софија се зборува во сите весници колкав успех е да дојдат 200-300 луѓе на нов непознат бенд, во такви милионски градови, тогаш можете да замислите тие бројки колкав успех претставуваат во помал град како Скопје. Идеме само напред и ние и бендовите без разлика дали ќе дојдат 20 души или 2000 илјади, бендовите секогаш даваат се од себе и ние како организација, публиката никогаш не си заминала незадоволна. До сега не сме имале неуспешен настан.
Има ли процедура преку која ги избирате бендовите кои ќе настапуваат секој месец? Постои ли некаков вид на селекција?
Димитар: Тоа се повеќе работи што приватно се дискутираат кај нас во самата организација. Меѓутоа отворени сме за соработка со секој оној што мисли дека е способен со неговиот бенд да отсвири концерт. Немаме никакви жанровски предрасуди и можеби најпозитивна страна е што даваме шанса на сите, без разлика на бекграундот што иако се работи за млади бендови, некои од нив веќе го имаат. До сега во нашата селекција никогаш не сме погрешиле, бендовите трократно секој од нив ги има надминато нашите очекувања со нивната професионалност, музичка вештина и недостигот на трема. Целта на „Млади за Скопје“ е да стимулира што повеќе бендови кои ние без никакви предрасуди ќе им овозможиме и ќе дадеме се од себе тие да се реализираат во дадените Македонски услови со капацитетите кои ги поседуваме.
На 06.04.2017 успешно го реализиравте шестиот индивидуален концерт, овојпат со настап на Spectrum. Кои се вашите планови за во блиска иднина?
Димитар: Спектрум се еден од бендовите што највеќе ме изненади. Фактот што на крајот на концертот момци со нивните 19 години делеа автограми! Целиот нивен сценски настап не фасцинираше, се вееше нивното знаме, публиката полуде! Им посакувам се најдобро во иднина и се надевам дека „Млади за Скопје“ ќе биде една од многуте отскочни греди еден талентиран бенд како нив што ќе ги има. До крајот на сезоната имаме букирано уште два концерта за мај и за јуни, а очекуваме да видите што се спремаме за втората сезона на овој серијал која ќе почне од септември J .
Дали понатаму можат да се очекуваат вакви проекти и низ другите делови на Македонија? Можеби Млади за Битола, Млади за Прилеп, Млади за Велес…
Димитар: Долгорочната цел на МЗС која досега убаво се развива, е правење на овој настан на Републичко ниво. Правење на мини турнеа на бендовите што прво ќе свират во Скопје, и стремење кон нивна рекогнација од регионалните гигантски фестивали и музички куќи (Егзит, Ин Мјузик, Мунли рекордс итн). Засега иако претставува фикција убедени сме дека во не толку далечна иднина проектот „Млади за Македонија“ ќе се реализира и ќе го покриеме секое ќоше од нашата република.
На крај, дали сметате дека има простор за оптимизам кога станува збор за прогрес на културата во Македонија, и пошироко, на Балканот?
Димитар: Секако дека има простор за оптимизам. Правилниот збор секога доаѓа до оној што треба тоа да го чуе. Со нашите истражувања опипан е пулсот кај народот првично во нашата држава, малку помалку во соседните наши држави. Но, иако квантитативно алтернативната сцена на Балканот е мала, квалитетот и ентузијазмот е несомнен! Самиот културен регрес не сте свесни колку ги зајакнува бендовите и поединците кои што сакаат да се афирмираат во рамките на кај нас алтернативна, во западот правата култура. Самата таа сегрегација прави овде да имаме музичари, уметници со одлична инспирација, а со самата нивна работа создаваат квалитет кој што може да парира било каде во светот. Балканот секогаш е мистичен простор, но интелегенцијата и креативноста на овој простор никогаш не треба да се занемарува. Времето ќе покаже кој е во право.
